Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, Suriye'de bir çatışmasızlık mekanizması oluşturulabileceğini belirtmesi, İsrail ile Türkiye arasındaki diplomasi kanallarının her şeye rağmen açık tutulduğunu gösteriyordu. Bu uygulama daha önce de Suriye'de özellikle Ruslarla birlikte gerçekleştirilmişti.
Trump; Netanyahu ile görüşmesinde Erdoğan'a övgüde bulunmuş ve Netanyahu ‘ya “Türkiye'yle olan her problemini çözebilirim diye düşünüyorum. Yani makul olduğun sürece. Senin de makul olman lazım. Makul olmamız lazım” ifadelerini kullanmıştı.
Bu İsrail’in bu temasından kısa bir süre sonra İsrail ve Türk heyetleri Suriye'de sürtüşmeyi önleyecek bir koordinasyon mekanizmasının olabilirliğini üçüncü bir ülke başkentinde Azerbaycan Bakü de görüştüler. Trump'ın Siyonist Netanyahu ’ya yönelik Türkiye'ye yönelik sözleri Trump'ın Erdoğan'ı desteklediğini ve Suriye'de bir anlaşma istediği şeklinde yorumlanmıştı.
Türkiye Suriye kararlığını İsrail’e toplantı öncesi nasıl belli etti?
Tüm bu gelişmelerin sonrasında Suriye'de koordinasyon mekanizması oluşturma çalışmaları kapsamında İsrail ve Türkiye temsilcileri 9 Nisan 2025 Çarşamba günü Azerbaycan'da bir araya geldiler.
Türk hava sahası Siyonistlere kapalı
Ancak İsrail heyeti daha Bakiye ulaşmadan aldıkları haberle sarsıldı.
Çünkü Türkiye, İsrail heyetini taşıyan uçağa hava sahasını kapatmıştı. İsrail heyetini taşıyan YUL101 uçuş numaralı İsrail Hava Kuvvetleri uçağına Türkiye onay vermemesi üzerine İsrail’den kalkan uçak, Güney Akdeniz, Yunanistan, Bulgaristan rotasını izleyerek Karadeniz’e çıkarak Bakü’ye inebildi.
Ankara’nın İsrail uçaklarının Türk hava sahasını kullanarak Bakü’ye intikaline izin vermemesinin geçmişi var. Nitekim geçtiğimiz yıl Kasım 2024’te İsrail makamlarının Bakü'de düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği 29. Taraflar Konferansı'na (COP29) katılacak Herzog'un uçağı için Türk hava sahasını kullanmak için yaptıkları başvuru Türk yetkililer tarafından reddedilmişti.
İsrail basınında Herzog'un, "güvenlik endişeleri" nedeniyle Azerbaycan ziyaretini iptal ettiği yönünde haberler üzerine, Azerbaycan'daki yetkililer ülkelerinin Herzog'un ziyareti için güvenli olmadığı iddiasını kabul etmeyerek, iptalin gerçek nedeninin Türkiye'nin reddi olduğunu söylemişti.
Bakü’de ki toplantı
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Reuters’in servis ettiği açıklamasında Türkiye'nin gerektiğinde Suriye'de tansiyonu düşürmek için İsrail ile teknik görüşmeler yaptığını söylemişti.
Teknik temas kapsamında gerçekleştirilen İsrail ve Türkiye Suriye'de koordinasyon mekanizması oluşturma toplantısına katılan İsrail heyeti Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Tzachi Hanegbi ve Netanyahu’nun güvendiği, kendisi gibi Aşkenazi yani Doğu Avrupa Yahudi’si olan hükümetin Askeri Sekreteri Tuğgeneral Roman Goffman’dan oluşuyordu.
Roman Gofman
Azerbaycan faktörü
Bölgesel ve küresel dikkatleri çeken toplantının Azerbaycan'da yapılmasının detayları belli oldu. İsrail heyetini Ankara'ya çağıran Türkiye’nin davetine İsrailli yetkililer bir üçüncü ülke önerisi ilettiler. Daha sonra Azerbaycan'da bir araya gelinmesinde mutabakata varıldı. Ankara Bakü İki devlet bir millet ruhuyla hareket ettiğinden Türkiye onay verdi. Azerbaycan’da güçlü ve nüfuzlu bir Yahudi cemaatinin varlığını da İsrail güvenlik teminatı gördü. Ayrıca mevcut Azerbaycan yönetiminin Türkiye ve İsrail ile dostluğu tercih sebebiydi.
Azerbaycan, gerginliği yumuşatmada yardımcı olabileceği, İlham Aliyev’in de gerginliği azaltmada yardımcı bir rol oynayabileceği düşünülebilir. İsrail'in Bakü ile olumlu bağları var. Azerbaycan ve Türkiye de yakın ortaklar. Bakü'nün rolü Trump'ın İsrail-Türkiye arasındaki farklılıkları giderme konusundaki ilgisiyle birleştiğinde sonuç için yol alınabilir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de çarşamba günü Bakü'de yaptığı bir konuşmada, son dönemde İsrail ile Türkiye arasındaki görüşmelere Azerbaycan’ın arabuluculuk ettiğini paylaşmıştı.
Aliyev yaptığı açıklamada, “Her iki ülke de Azerbaycan’ın yakın dostudur. Türkiye ile müttefikiz, İsrail ise Azerbaycan için dost bir devlettir ve yıllar boyunca bu karşılıklı dostluk, her iki taraf için de zor zamanlarda kendini kanıtlamıştır. Bu nedenle iki ülke arasındaki bu gerginlik bizi son derece endişelendiriyor ve kaygı verici bir durumdur” demişti.
Bakü toplantısından kalıcı sonuç çıkar mı?
İsrail ve Türkiye arasındaki Suriye hakkındaki mevcut görüşmeler henüz ön aşamada. Türkiye, İsrail'in Suriye'ye yönelik saldırılarını ‘ülkedeki istikrar çabalarını engellediğini’ değerlendirirken İsrail de ‘kendi güvenlik çıkarlarını korumak için hareket ettiğini’ öne sürüyor. İsrail kuyruğu dik tutmak çabasında. Bu gayretin arkasında İsrail'in iç siyasetine dönük mesaj vermek olduğu anlaşılıyor.
İsrailli siyasi bir kaynağın The Jerusalem Post'a; İsrail heyetinin toplantıda, Suriye'deki yabancı güçlerin konuşlandırılmasında, özellikle Palmira bölgesinde Türk üslerinin kurulması gibi herhangi bir değişikliğin kırmızı çizgi olduğunu ve ciddi bir ihlali olarak değerlendirileceğini açıkça belirttiğini söylemesi bunu gösteriyor.
İsrail için en büyük endişe, Türkiye'nin Suriye’de hava savunma sistemleri veya daha ciddi ekipmanlar konuşlandırması. Çünkü Türk Savunma Sanayisinin ulaştığı teknolojik yetkinlik ve yeterlilik, baş edilebilir görülmüyor. İsrail, İran boşluğunun Türkiye tarafından doldurulmasını istemiyor.
İranlı milisleri ve sözde Kudüs Tugaylarını baskılayarak Golan sınır sınır bölgesinden uzak tutabiliyordu. Aynı stratejiyi Türk askeri birliklerine uygulaması ve caydırıcı olması çok zor. Bu nedenle hem İsrail hem de Türkiye'nin çıkarlarını ilgilendiren bir mekanizma, gerginliği azaltabilir.
Millî Savunma Bakanlığı'nın açıklaması Türk Ordusunun kararlığıdır
Bakü toplantısının katılımcıları her iki ülkenin askeri istihbarat yetkililerinden müteşekkil olduğundan bu temasın askeri diplomasi kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu noktada TSK’nın tavır ve tutumunun ne olduğunu en net şekilde Millî Savunma Bakanlığı’nın konuyla ilgili açıklamasından anlamak mümkün.
MSB Basın ve Halkla İlişkiler Müşaviri ve Bakanlık Sözcüsü Tuğamiral Zeki Aktürk’ün bakanlıkta düzenlenen haftalık basın bilgilendirme toplantısında konuşması Ankara’nın Suriye’deki varlığını diline dolmayan İsrail'e karşı Osmanlı tokadıydı.
Millî Savunma Bakanlığı’nın ikili görüşmeye ilişkin açıklamasında “İsrail'in Batı Şeria'daki yasa dışı yerleşim faaliyetlerini sürdürmesinin yanında bölge ülkelerine saldırıları durdurmaması bölgemizin istikrar ve barışına zarar vermektedir. Suriye'nin toprak bütünlüğüne zarar vermeye, güvenlik ve istikrarını bozmaya yönelik provokasyon amaçlı saldırılarını sürdüren İsrail, bunu bir an önce sonlandırmalıdır.
Bölge güvenliğinin tesisi için İsrail'in yayılmacı ve işgalci tavrından vazgeçmesi, uluslararası toplumun ise bu hukuksuzluğa engel olma sorumluluğunu üstlenmesi gerekmektedir. Türkiye ve İsrail, Suriye'de istenmeyen olayların yaşanmaması için bir çatışmasızlık mekanizması kurulması konusunda dün Azerbaycan'da ilk teknik görüşme yapılmıştır" ifadelerini kullanılması, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin resmi duruşudur. İsrail'in daha fazla şansını zorlaması tavsiye olunmaz. Gerçi korkunun da ecele faydasının olmadığı malûm.
Millî Savunma Bakanlığı, 10 Nisan'daki basın bilgilendirme toplantısında, İsrail'e Suriye'ye yönelik saldırılarını durdurması çağrısında “Kendisine yönelen bir tehdit veya saldırı bulunmadığı hâlde yersiz ve temelsiz gerekçelerle Suriye'nin egemenlik ve toprak bütünlüğüne zarar vermeye, güvenlik ve istikrarını bozmaya yönelik provokasyon amaçlı saldırılarını sürdüren İsrail'in bu saldırıları bir an önce sonlandırılmalıdır" denilmesi, İsrail’de soğuk duş etkisi yapmıştır.
Sadece bu mu? Tabii değil İsrail'i "Suriye'nin istikrar ile güvenliğine katkı sağlamaya" davet edilmiştir. "Bölge güvenliğinin tesisi için; İsrail'in yayılmacı ve işgalci tavrından vazgeçmesi” tavsiye edilmiştir. Bundan sonrasını İsrail düşünsün!
Not : Yazıların bilimsel, etik sorumlulukları yazarlara aittir. Yazıların içeriğinden ve kaynakların doğruluğundan yazarlar sorumludur.
Gerekçeli Kaynakça
https://www.jpost.com/israel-news/article-849677
https://www.jpost.com/middle-east/article-849648
https://www.bbc.com/turkce/articles/c8eppnj12l0o
https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/turkey/100420257
https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/turkey/100420257-amp
https://m.knesset.gov.il/en/mk/pages/MKPersonalDetails.aspx?mkid=45
https://www.voaturkce.com/a/turkiye-herzog-hava-sahasini-kullanma-talebini-redetti/7867991.html
https://www.salom.com.tr/haber/137409/turkiye-ve-israilden-azerbaycanda-kritik-suriye-gorusmesi
https://www.themarker.com/news/politics/2023-01-08/ty-article/.premium/00000185-9129-d10b-afc7-9139c94f0000
https://turkish.aawsat.com/dünya/5130912-türkiye-gerektiğinde-suriyede-‘tansiyonu-düşürmek’-için-i̇srail-ile-teknik-görüşmeler
https://tolgaozbek.com/savunma/hava-kuvvetleri/azerbaycana-gidecek-israil-heyetinin-ucagi-turk-hava-sahasini-kullanamadi/
Yorumlar
Kalan Karakter: