Geçmişini Bilmeyen Geleceğine Yön Veremez

“Geçmişini bilmeyen geleceğine yön veremez.’’

Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk

Ortaköy İlkokulu 31 Mayıs 2025 tarihinde kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce yakılmıştı, aradan geçen sürede suçlu ya da suçlular bulunamadı ve bizler olayın takipçisiyiz.

Ortaköy İlkokulu, 1924 tarihli 442 sayılı Köy Kanunu 2. fasılda; Köyün Mecburi İşleri kapsamında

“15- Köyde maarif idarelerinin vereceği örneğe göre bir mektep yapmak (yeniden yapılacak ise köyün en havadar bir tarafına yapılacak ve mektebin herhalde bir bahçesi bulunacaktır.)”

Maddesine uygun olarak öncelikle İl ve İlçe merkezlerinde yapılması planlanan okullardan biri ve döneminin ilk aynı zamanda tek köy İlkokulu olma özelliğine sahiptir. Bu şunun için çok önemlidir,

“1913 tarihinde yürürlüğü giren ve 1942 yılına kadar uygulamada kalan Tedrisat- İptidaiye Kanun-u Muvakkatinin 15. maddesi uyarınca ilkokulların kurulması için gerekli arsa tedariki, yeni okul binasının yapılması ve onarılması, öğretmen maaşı, ders araç ve gereçlerinin sağlanması, hademe ücretleri gibi ödemelerin mahalli halk tarafından karşılanması zorunlu tutulmuştur. (Kul, age., s.67.)”

Cephelerde ve kolera salgınında çok can vermiş bir köy düşünün istiyorum, kadınların, yetim ve öksüz ya da öksüz veya yetim kalmış çocukların nüfusunun fazla olduğu bir köy! Tek geliri tarım olan o köy yokluk içindeyken, imece ile bir okul inşa ediyor. Taş taşıyor, temel eşiyor, harç karıyor, gecesini gündüzüne katıp çalışıyor yetmiyor elinde avucunda olandan ayırıp o okulun giderlerini karşılıyor ve yıl 1925-1926!

Fevzi Çakmak'ın işgal günlerinde geldiği Ortaköy’de

“Burası köyün en hâkim noktası, bir gün okul inşa ederseniz yeri burası olsun”

Dediği için ona ithafen Fevzi Çakmak İlkokulu olarak isimlendirilen okul, 1928 yılında ikinci katıda bitirilerek bir laboratuvar ve derslikli 8 hale getirilmiştir. Bunun yanı sıra okul öğretmenleri için lojman, yatılı öğrenciler için yurtta inşa edilmiştir. Uzun yıllar bölge yatılı okulu olarak hizmet veren Ortaköy İlkokulu Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 26.08.2016 tarih ve 5417 sayılı kararıyla I. grup yapı olarak tescilli yapılmış, 6868 parsel numarasına kayıtlı olup 7 (+) dekar üzerine kuruludur.

1991-1992 eğitim ve öğretim yılında ilköğretimin birleştirilmesi ile okul binası boşaltılmıştır. Çal ilçe halk eğitim merkezi müdürlüğünce kadınlara yönelik düzenlenen kurslar sayesinde binanın yanında bulunan ek bina 2000’li yılların başına kadar kullanılmış bunun doğal sonucu olarak da bina korumuştur.

Azalan köy nüfusu bahane edilerek 2010 yılında taşımalı eğitime geçilmesi ile Ortaköy İlkokulu gibi Ortaköy Ortaokulu da boşaltılmıştır. Ve yine benzer gerekçeler ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nda 2012 yılında 6360 sayılı değişiklik yapılmasına dair kanunla 1952 yılında Kasaba statüsü kazanmış olan ve merkez köy sayılan Ortaköy 2014 yılından bugüne mahalle statüsüne indirilmiştir. Ortaköy Kasabası'na ait olan tüm mal varlığı önce Büyükşehir Belediyesine daha sonra da ilçe belediyesine devredilmiştir. Bugün hizmet almak için Büyükşehir ya da ilçe belediyesinin inisiyatifine kalan Ortaköy’ de okulları gibi kaderine terk edilmiştir!

Sağlık Ocağı, belediye binası, itfaiye aracı, ambulansı, iş makinaları, ilk ve orta okulu olan haftada bir gün pazarı kurulan Ortaköy’de gerek taşımalı eğitime geçilmesi, gerek 442 sayılı Köy Kanunun lağvedilmesi, gerekse I. Grup yapı olarak tescillenmesi sebebiyle okulumuz, aslında toplumun maddi tarihini oluşturan kültür verileri içinde tarihsel, simgesel, anı ve estetik nitelikleriyle korunması zorunlu yapılar kapsamında olmasına karşın hiçbir suretle korunmamıştır!

Bahçesindeki dikili çam ağaçlarını keseni Orman Şefliğine bizzat şikâyet etmiş biri olarak genç cumhuriyetin birer simgesi olan bu okullar için biz yerel halkın milli eğitim bakanlığına defalarca talepte bulunduğu, projeler sunduğu su götürmez bir gerçektir! Ve yine kolluk kuvvetlerinden ricacı olmaklığımız da bakidir!

Bilinmelidir ki; IPARD kapsamında LEADER yaklaşımı çerçevesinde ve YEG (Yerel Eylem Grupları) bünyesinde okulumuz için bir proje hazırlığındaydık! Vazgeçtik mi? Hayır! Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk Gençliğe Hitabesinde

“Bütün bu şerâitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri, şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler.”

Demektedir. Bu bağlamda 7 Haziran 2025 tarihinde bizler, siyaset üstü düşünebilen ve hareket edebilen bir grup gönüllü olarak Ortaköy İlkokulu Buluşması yaptık. Bir köy imecesi olan Ortaköy Kütüphanesi’nin minik elleri buluşmaya gelecek olanlar için duygularını yazdı ve tıpkı çocukluğumuzdaki gibi o notları Türk Bayrağı ile dağıttı. Bu toplantıda amacımız okulumuzu yakan kişi ya da kişilerin bir an evvel bulunması ve de ceza almasının takipçisi olduğumuzun bilinmesi ve aynı zamanda da okulumuzun akıbeti için yapılabilecek olduklarımızı konuşmaktı. Hava muhalefetine maruz kalmış olsak da buluşmaya gelen başta köy muhtarımız olmak üzere, basın mensuplarına ve köylülerimize çok teşekkür ederiz.

Nilüfer Fatma Aydemir  / ENP

N. Aydemir 07.06.2025- Ortaköy

Kaynak:

http://www.mevzuat.gov.tr

Yıldız, M. (2022). Denizli’deki Erken Cumhuriyet Dönemi Okul Yapılarının Mimari Özelliklerine Genel Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(3), 964-996.

Journal of Modern Turkish History Studies / Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), 2022, Vol 18, Issue 35, p355